EMİR BAYINDIR MESCİDİ VE KÜMBETİ

Akkoyunlu Devleti devrine ait mescit ve türbedir.Emir Bayındır Kümbeti’nin “Baba Can” isimli Ahlat’lı bir usta tarafından yapıldığı bilinmektedir.Dünyada benzer mimari özellikler gösteren sadece bir kümbet daha bulunmaktadır.

Emir Bayındır Mescidi

İkikubbe Mahallesinde konumlandırılan yapı 1481 yılında Akkoyunlu Hükümdarı Sultan Yakub’a karşı isyan ederek verdiği savaşta öldürülen Akkoyunlu Türkmen beylerinden Emir bayındır bin Rüstem tarafından yaptırılmıştır.Tamamen kesme taştan inşa edilen mescit dikdörtgen planlı ve beşik tonoz örtülüdür.Kuzeyinde, yine beşik tonozla örtülü lakin daha basit bir hazırlık eyvanı vardır.Mescit, kıble yönündeki kümbet hasebiyle zaviye görünümü arz eden basit bir yapıdadır.Hazırlık eyvanının sağında baninin adıyla inşa tarihini (882/1477-78) veren kitabe, solunda ise Farsça vakfiye kitabesi bulunmaktadır.Yan duvarda yer alan beyaz taş üzerinde yazan “Amel-i Baba Can” ibaresinden mumarın adı anlaşılmaktadır. Ana mekanı örten beşik tonozun ortasında bir kaburga kemer bulunur.Dışarıya çıkıntı yapan yarım sekizgen mihrap nişi külahlıdır ve Bursa kemeri biçiminde süslemelere sahiptir.Kesme taş iç mekanda tek süsleme, mihrap nişi çevresindeki zencirek motifli bordürden ibarettir.Mihrabın iki yanında bulunan pencereler sonradan açılmıştır; üst seviyedeki mazgal ışıklıklar ise orijinaldır.

Emir Bayındır Kümbeti

Mescidin 2 m. kadar güneyine inşa edilmiştir; çevresindeki sekiz kısa sütun hasebiyle halk arasında parmaklıklı kümbet adıyla da anılır.Bu kümbet gövde kısmının mimari kompozisyonu ile sadece Ahlat’ta değil, Anadolu’da bulunan kümbetlerin en dikkat çekici olanıdır.Üst tarafta yapıyı çepeçevre saran kitabede Bayındır Bey’in 886 ramazanında (Kasım 1481) öldüğü belirtilmiş ve ünvanları ile hayatı anlatılmıştır.Bayındır Bey’in ölümü üzerine eşi Şah Selime Hatun tarafından yaptırılan kümbetin mumarının, mescidin yan duvarında kitabesi bulunan Baba Can olduğu sanılmakta ve bu zatın Azerbaycan veya Ahlat kökenli bir usta olduğu hususu tartışılmaktadır.(Geniş bilgi için bk. Sönmez, s.371). Bayındır kümbetini diğer kümbetlerden ayıran en önemli özelliği kare kaide üzerinde, sütunlar ve kemerlerle güneye açılan silindirik gövde ve dışarı doğru taşan basık konik külahının bulunmasıdır.İçten kubbe örtülü gövdenin üstünde konik bir külah yer alır. Gövdede geometrik süslemenin hakim olduğu bordürler, kuşaklar ve nişler taş işçiliğini perçinleyerek daha görkemli görünmesini sağlamıştır.Dıştaki geometrik ve bitkisel süslemeye paralel olarak yarı açık iç mekanda da tercih edilen özellikle mihrap nişi ve duvarlarda yer alan bezemeler dikkat çekecek güzelliktedir.