HASAN PADİŞAH KÜMBETİ

Ahlat’da XIII. Yüzyıla ait mezar anıtıdır.Ahlat’ın tahtısüleyman mahallesinin güney kısmında ve tarihi Karaşeyh Mezarlığı’nın kuzeydoğusunda, üzerine yapıldığı tepenin siluetine hakim bir yerde bulunmaktadır.Yapı, yine Ahlat’ta bulunan Ulu Kümbet’ten (Usta Şagirt Kümbeti, Çubuklu Kümbet) sonra en büyük ölçütlere sahip olan ikinci mezar anıtıdır. İçerisinde üç mezar bulunmaktadır.Kapısının üzerinde girift bir istif halinde nesih hattıyla yazılmış iki satırlık kitabe vardır.Bu kitabeye göre 673 yılının Recep ayında (Ocak 1275) Melikü’l ümera Mahmun b. Hüsameddin Hasan Aka için inşa edilmiştir.Diğer iki mezardan birinde de veziri Hasan Ali yatmaktadır.Halk arasında kümbetin Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan’a ait olduğuna inanılmaktadır.Aslında Hasan Padişah denilen zat Abdürrahim Şerif’in eserinde bahsedildiği üzere Cengiz Han’ın torunu olan Hülagu Hanın çocuklarından Hasan Apka’dır.Moğollar’ın (İlhanlı Devleti dönemi) Ahlat hakimidir.Cengiz Hanın torunudur. Evliya Çelebi’nin 1655 yılında Ahlat’a geldiği zaman içine girdiği ve, “…Birçoğu kurumuş iskelet halindedir.Hatta bir zenci yüzlü çocuk, elinde sopası ile ayak üzerinde bekçi gibi duvara dayalı durmaktadır.Gayek korkulu bir yüzdür.Türbedarı yoktur.Kapıları Revan fatihi Murad Han’ın ziyaret etmesinden beri kapalıdır….” (Seyahatname, IV, 134) diye anlattığı yapı Hasan Padişah Kümbetidir.Mumyaların, 1910 yılında mum adağı yapan kadınların yol açtığı bir yangın sonucu hasar gördüğü


bilinmektedir.(Abdürrahim Şerif, s. 68) Kümbette bu yangından zarar görmüştür. Hasan Padişah Kümbeti, altta kare planlı cenazelikle (mumyalık) bunun üzerindeki daire planlı ziyaret mahallinden (mescit) meydana gelmektedir.Vakıflar Genel müdürlüğü tarafından 1969 yılında restorasyon çalışmaları yapılmıştır.Bu çalışmalarda cenazelikle gövdenin kuzeye bakan çeyrek kısmı dışında kalan yerleri tamamen yenilenmiştir.Cenazeliğin yuvarlak kemerli girişi, doğu cephesinin kuzeydoğu köşesine yakın bir yerde bulunmaktadır.Çapraz tonoz örtülü mekan üç duvarındaki mazgam pencerelerden ışık alır; bu pencerelerden batıdakinin sövesi zencirek, güneydekininki ise zikzak motiflerle bezelidir.Diğerlerine göre daha sade olan doğu penceresi alınlığında iri bir rozet, yanlarında basit bir süsleme bandı görülmektedir.İçeride bulunan üç mezardan biri diğerlerinden büyüktür.
Ziyaret mahallinin onikigen kaidesi cenazeliğe köşelerdeki çift ters üçgen pahlar vasıtasıyla bağlanmıştır.Bunun üzerinde konik külahlı silindirik gövde yükselir.Kuzey cephede yer alan kapıya iki taraftan taş basamaklı dar merdivenlerle ulaşılır.Kapı, kenarlarında burmalı sütunçeler bulunan yedi sıra mukarnas kavsaralı bir açıklık halindedir.Mukarnasların içleri kabartma rumi ve palmetlerle bezelidir.Üzeri iç içe geçme sekizgenler ve palmet dizileriyle süslü geniş bir bordür kapıya çerçeve teşkil eder.Batı, güney ve doğu yönlerine açılan üç pencere beşer sıra mukarnas kavsaralıdır.Geometrik bezemeli dar bir bordürün çevrelediği nişlerin içindeki kuşatma kemeri üzerinde birer gülbezek göze çarpar. Kümbetin dış yüzeyi, içlerinde girift saç örgüleri bulunan bordürler, kaval silmelerle bağlantılı yüzeysel kemerler ve bunların içinde yer alan gülbezeklerle (toplam 16 adet) süslenmiştir.Kapı ve pencere aralarına rastlayan yerlere üçgen kesitli ince uzunnişler açılmış ve bunlara çerçeve teşkil eden dar bordürün içi zikzak motifiyle doldurulmuştur.Üzerinde birbirine paralel fitiller bulunan ve tamamı yeni olan konik külahın eteğini iki sıra mukarnaslı saçak frizi dolanmaktadır.Halen oldukça bakımlı durumda bulunan Hasan Padişah Kümbeti, mimarisi ve süslemesi bakımından Ahlat kümbetlerinin özelliklerini bünyesinde toplayan ilçenin en gösterişli mezar anıtlarından biridir.